Föfftig Johr no den Dood vun den Autor hett Carl-Heinz Dirks in den Diesel-Verlag de Geschichten üm den Consul Menko Behrends rutbröcht: „Tsüh, Consul!“ Dat Geld hett dor Hans-Hermann Briese för geven. Un wo smuck dat Book lett: Pappinband mit’n linnen Rüch in swatt mit sülvern Schrift. Vörn un achtern op den lichtgriesen Inband en Manuskriptsied un vörn op en Scherensnitt vun den Consul mit Spitzbort un stieven Kragen. Dat lett meist en beten as ut de Tied fullen, wenn’n an de veelen bunten Biller op de modernen Böker denken deit. Man dat is dat ja ok, dat Book. De Autor hett öber en Tied schreven, de hunnert Johr trüchliggen dä. Un dat is nu ok al wedder föfftig Johr her.
En Nodeel is dat nich. En kann dat Book as Geschichtsbook lesen: dat geev noch den König vun Hannober. De Isenbohn wöör jüst erst boot. Froonslüüd bruken keen högere School - un wat dor fröher sünst allens anners weer.
Een kann dat as Minschenstudie lesen. Wat gifft dat nich allens för Lüüd! Un de sünd nich anners as hüüt. Hebbt sik öber Politik, goht mit ehr Kinner in‘t Gericht, snackt öber Froons/Mannslüüd or de Nobers un helpt sik liekers gegensiedig wenn Noot an’n Mann is. Dat is en Familiengeschicht ut vergohn Tieden. Veel is anners worrn, man de Minschen blievt sik gliek.
En kann ut dat Book ok marken, wat de Autor Philosoph is. He leggt den Consul so männigeenen kloken Gedanken in’t Muul. So as den, de dat Book vörweg stellt is: „Wenn de Welt ins unnergeiht, seker neet van Gebreck an Dummen.“
Un veel to’n Smustern gifft dat ok, so as hier: De Paster is op Besöök bi den Consul, de’n Snapsfabrik hett. Consul: „Ja, ik weet, Se sünd tegen de Alkohol, Se preken d’r ja ok noch al faken tegen. Ok noch al fell. Nu dat mutt, dat is Hör Fack.“ – „Ja, Heer Consul, dat is’t. Un ik begriep, dat Se dat neet geern hören in de Kark. Man se hebben nu de Kuurstokeree, dat is Hör Fack.“ – „Elke Minsk mutt sülvst weten wat he deit. Mit de Alkohol is dat nett so as mit’n Handstock. Wenn een dat jüst mit alle Gewalt will, kann he hum stahn laten.“
Bruno Loets (1904 bis 1969) kennten de Lüüd in Oostfreesland woll. He weer born in Leer, studeer Germanistik un Philosophie in Leipzig un arbeidt as Lektor bi den Insel-Verlag. No den Krieg keem he trüch no Leer un öbersett Böker ut dat nedderlandske un flämiske in düütsch. Un he geev de Breven vun Theodor Storm rut: „Ein rechtes Herz“ nööm he dat Book in dat he Storm sien Leven mit de Breeven noteken dä.
He schreev ok sülvst lütte Geschichten, de in Dagbladen un Tiedschriften druckt wöörn. Ok sein Theoterstücken wöörn in Emden opföhrt. Kennen doot de mehrsten vun uns wiss blots noch „Uns Kea“. Disse Geschichten hett de Verlag Schuster as Book rutbröcht.
He weer dat ok, de de Schrievers ut Ostfreesland, so as Wilhelmine Siefkes, Berend de Vries, Marie Ulfers, Greta Schoon un annere in eenen Arbeitskring tohoopbröch. He wüss, wat Schrievers bruukt: Anregen un Kritik!
So wiet so goot. Man as he doot bleev, do harr he noch een Manuskript liggen, dat em wichtig weer, in dat he veel Arbeit steken harr un ut dat doch keen Book warrn kunn: dat pass so recht in keen Schuuv! Weer nich blots lustig, weer keen Roman, weer keen Sammeln vun enkelte Vertellen… nüms wull recht ran un dor en Book vun moken.
Loets selber beschreibt „das Buch“ in einem Briefwechsel mit Greta Schoon so: „(…) Und so häkelte ich denn eben weiter aus Erinnerungen, Geschichten, Erzählungen, Fantasien. Nachher waren es 72 einzelne Stücke, zusammengeharkt und um einen Onkel Consul arrangiert, nicht ein (1) Buch, aber doch einheitlich, Bild bürgerlicher Kultur um 1860 in Leer. Passieren tut nichts Besonderes, Menschen und Gespräche sind auch alltäglich. (…) Aber einen Verleger habe ich nicht. Und so ist die große Arbeit zunächst für nichts gewesen. Immerhin, ich habe alles von der Seele, was ich nicht mit in die Grube nehmen wollte.“
(Ut de Rezenschoon vun Ingrid Straumer, veröff. in: Quickborn, 110. Jg. 2020, Heft 1)
Mit Scherensnitte van Jutta Julius, Nörden
ISBN 978-3-934835-10-8
Emmen: Diesel Verlag 2019, 194 S.
